Vitamin C + Kem chống nắng: Bộ đôi bảo vệ da tối ưu cho buổi sáng

Vitamin C là chất chống oxy hóa cực kỳ mạnh mẽ. Chúng không chỉ cần thiết cho sự sống nói chung mà còn với sức khoẻ làn da nói riêng. So với các chất chống oxy hoá khác, duy nhất vitamin C có khả năng kích thích tăng sinh collagen. Trong khi đó, kem chống nắng có nhiệm vụ bảo vệ da khỏi tia UV, ngăn ngừa ung thư và hạn chế sinh ra gốc tự do. Không phải ngẫu nhiên mà các chuyên gia da liễu khuyên bạn kết hợp hai yếu tố này khi dưỡng da buổi sáng, bởi chúng hỗ trợ lẫn nhau và đem đến hiệu quả bảo vệ da tối ưu.

1. Kem chống nắng có tác dụng bảo vệ da theo cơ chế như thế nào?

Tác hại của tia UV lên da là không phải bàn cãi . Tia UV được chia thành các loại như UVB (290 – 320 nm) và UVA (320 – 400 nm). Bước sóng nm càng nhỏ thì mức năng lượng càng cao, vì chúng tuân theo công thức E = hc/λ. Chính vì vậy, tia UVB có khả năng đốt cháy da cao hơn, có thể gây bỏng da trực tiếp khi tiếp xúc trong vòng 20 – 30 phút, gây ra hiện tượng ban đỏ trên da. Rất may mắn rằng UVB không có tính thâm nhập cao vào da vì bước sóng chúng khá ngắn. Tuy nhiên, UVA thì lại có bước sóng dài hơn UVB, nên chúng có thể thâm nhập vào da sâu hơn so với UVB, gây ra các tác hại như: sản sinh các phản ứng làm mất cân bằng lượng gốc tự do trong cơ thể (Reactive Oxygen Species – ROS), chính những tác nhân này sẽ làm đứt gãy collagen, thay đổi cấu trúc của DNA gây đột biến và ung thư da. Sự ra đời của kem chống nắng là giải pháp cho tình trạng này.

Hiện nay kem chống nắng trên thị trường được chia thành 2 loại màng lọc chính: Vô cơ (Inorganic) & Hữu cơ (Organic). Sở dĩ chúng được chia thành như vậy vì dựa trên các hoạt chất hấp thụ tia UV được sử dụng:

• Màng lọc vô cơ: Đây là các loại màng lọc được tạo thành từ các oxide kim loại, cụ thể hơn thì chúng có các cái tên như Titan Dioxide (TiO2), Zinc Oxide (ZnO), Iron Oxide,... [1]

• Màng lọc hữu cơ: Đây là các loại màng lọc được cấu tạo từ các hợp chất hữu cơ, chẳng hạn như Bemotrizinol, Avobenzone, Bisoctrizole, Benzophenone-3 và Octocrylene, chúng là những tác nhân phổ rộng và có hiệu quả chống lại một loạt phổ mặt trời cả trong mô hình thử nghiệm và môi trường ngoài trời. Hoặc đối với nhóm Ecamsule (Terephthalylidene Dicamphor Sulfonic acid), Drometrizole trisiloxane, Bemotrizinol, và Bisoctrizole được coi là những chất che chắn tia UVA hữu cơ. Để dễ hình dung hơn, chúng ta sẽ có sơ đồ như sau:

Hình 1: Sơ đồ các màng lọc trong kem chống nắng [1]

Tuy nhiên, kem chống nắng không thể nào bảo vệ làn da chúng ta một cách toàn diện - tại sao lại như thế? Chỉ số SPF của kem chống nắng sẽ quyết định điều này, đối với một kem chống nắng có SPF 15, tức là nó sẽ ngăn chặn được 1 – 1/15 = 93% (tuân theo công thức 1 – 1/SPF), vậy 7% lượng photon còn lại trong ánh nắng sẽ đâm xuyên qua da và gây nên quá trình lão hóa, minh chứng này cũng cho thấy được rằng chẳng có kem chống nắng nào có thể bảo vệ da chúng ta một cách toàn diện, cho dù kem chống nắng đó có SPF 100 đi chăng nữa, thì nó chỉ bảo vệ tối đa 99% mà thôi. Vậy thật sự có phương án nào để bảo vệ da một cách toàn diện hơn, bù đắp cho những % photon còn sót lại và xuyên qua da mà kem chống nắng không thể đảm nhiệm được?

Câu trả lời là có, việc sử dụng các chất chống oxy hóa đóng vai trò quan trọng trong công cuộc bảo vệ da khỏi tác hại từ các gốc tự do gây ra bởi môi trường cũng như thói quen sinh hoạt. Như đã đề cập trên, tia UVA khi thâm nhập vào da sẽ gây ra một loạt các phản ứng và sinh ra gốc tự do mang họ Oxy (ROS), gây mất cân bằng gốc tự do trong cơ thể, ảnh hưởng đến DNA, collagen, gây ra đột biến và ung thư. Cho đến hiện giờ, Vitamin C (cụ thể là dạng L-Ascorbic acid) đã mang trong mình một lịch sử nghiên cứu khá là dày dặn với những tác dụng nó mang lại, trong đó nổi bật nhất với 2 chức năng, bao gồm trung hòa gốc tự do và tăng sinh collagen, phần kế tiếp đây chúng ta sẽ tập trung sâu hơn cho hoạt chất L-Ascorbic acid sáng giá này.

2. Vai trò quan trọng của Vitamin C với làn da

2.1. Khả năng trung hòa gốc tự do và tăng sinh collagen

a) Khả năng trung hòa gốc tự do:

Cách thức hoạt động của Vitamin C khiến cho nó được mệnh danh là ông hoàng trong nhóm hoạt chất bảo vệ da khỏi gốc tự do. Vitamin C sẽ tạo thành một phần của nhóm phức hợp các chất chống oxy hóa enzyme và không enzyme, cùng tồn tại để bảo vệ da khỏi ROS. Cụ thể hơn:

• Chất chống oxy hóa enzyme: glutathione peroxidase, superoxide dismutase, catalase,... đây là nhóm chống oxy hóa tự sinh ra trong cơ thể. Trong đó vitamin C đóng vai trò gián tiếp để kích hoạt sản sinh ra những loại enzyme này [2]

• Chất chống oxy hóa không enzyme: α-tocopherol (vitamin E), L-Ascorbic acid (vitamin C), Glutathione và Ubiquinone (hay còn có tên khác là Coenzyme Q10). Nhóm này được phân loại là các hoạt chất chống oxy hóa nội sinh không enzyme, chúng sẽ chuyển hóa để thực hiện các phản ứng ở trong cơ thể [2]

Với đặc tính của L-Ascorbic Acid đó là hòa tan trong nước, nó hoạt động trong các ngăn chứa nước của tế bào [3]. Khi da tiếp xúc với tia UV, ROS được sinh ra bao gồm như các loại ion superoxide, peroxide và oxy đơn nguyên tử được tạo ra. Vitamin C bảo vệ da khỏi oxy hóa bằng cách liên tục cho đi các electron để trung hòa các gốc tự do, lúc này vitamin C sẽ trở nên bất hoạt và cần các chất chống oxy hóa khác tái sinh chúng trở lại, như là Vitamin E hoặc Ferulic acid [4]. Hơn nữa, chúng có thể được chuyển đổi trở lại thành Vit C nhờ enzyme Dehydroascorbic acid reductase với sự hiện diện của glutathione.

Mặc dù chỉ riêng Vitamin C có thể cung cấp khả năng bảo vệ quang học, nhưng nó hoạt động tốt nhất khi kết hợp với Vitamin E như đã đề cập ở trên, giúp tăng cường hoạt động của Vitamin C gấp bốn lần. Vitamin C ưa nước sẽ giúp tái tạo Vit E, một chất chống oxy hóa ưa dầu. Vì vậy, Vitamin C và Vitamin E cùng nhau bảo vệ các ngăn ưa nước và ưa béo của tế bào một cách toàn diện hơn. Vit C và Vit E đồng thời hạn chế tác hại mãn tính do tia UV gây ra bằng cách giảm đáng kể cả quá trình apoptosis của tế bào và hạn chế được sự hình thành dimer thymine. [5]

Sự kết hợp của 0,5% Ferulic acid (một chất chống oxy hóa mạnh có nguồn gốc từ thực vật) với 15% Vitamin C và 1% Vitamin E có thể làm tăng hiệu quả của Vitamin C lên gấp tám lần. [5]. Người ta lưu ý rằng sự kết hợp bộ ba này rất hữu ích trong việc giảm ảnh hưởng lão hóa do ánh nắng cấp tính và mãn tính, và có thể được sử dụng để phòng ngừa ung thư da trong tương lai. [5]

b) Khả năng tăng sinh collagen:

Ngoài chức năng chống oxy hóa, cho đến hiện nay thì duy nhất chỉ có vitamin C là kiêm luôn khả năng tham gia hỗ trợ tổng hợp collagen ở trên da. Vitamin C là nguyên liệu cần thiết để da có thể tiến hành quá trình tổng hợp collagen. Các nhà nghiên cứu đã đề xuất rằng Vitamin C ảnh hưởng đến tổng hợp collagen định lượng ngoài việc kích thích những thay đổi về chất trong phân tử collagen. [2] Vitamin C đóng vai trò là đồng yếu tố cho các enzyme prolysyl và lysyl hydroxylase, các enzyme chịu trách nhiệm ổn định và liên kết ngang các phân tử collagen.

Nhằm dẫn chứng rõ hơn cho việc Vitamin C giúp tăng sinh collagen ở trên da thì bài [6] đã thí nghiệm một cách khá là trực quan, kết quả có thể thấy được một cách rõ rệt. Thí nghiệm này được thực hiện trong ống nghiệm, đó là so sánh nguyên bào sợi của trẻ sơ sinh với người già có độ tuổi cao, khoảng 80 - 90 tuổi. Ban đầu, nguyên bào sợi của người già trong ống nghiệm tăng sinh chỉ bằng 1/5 so với tế bào của trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, khi bổ sung vitamin C thì các tế bào của người già thực sự tăng sinh mạnh hơn so với các nguyên bào sợi của trẻ sơ sinh bình thường. Ngay cả các nguyên bào sợi ở trẻ sơ sinh cũng tăng cường sự tăng sinh gấp 4 lần so với ban đầu khi tiếp xúc với vitamin C. Đây là chỉ là một trong rất nhiều những bằng chứng thu được từ thí nghiệm lâm sàng chứng minh khả năng tuyệt vời của vitamin C.

Hình 2: Thử nghiệm L-Ascorbic acid trên 2 người cao tuổi khác nhau, kết quả cho thấy rằng nếp nhăn được giảm thiểu một cách rõ rệt, đồng thời còn cải thiện cả đốm sắc tố ở trên da [6]

2.2. Sự kết hợp giữa Vitamin C và kem chống nắng

Trong bài review [2] cũng đã giải thích vì sao Vitamin C có hiệu quả như nhau đối với cả 2 loại tia UVB (290-320 nm) và UVA (320-400 nm). Các liều lượng nhỏ UVA được lặp đi lặp lại xâm nhập sâu hơn 30-40 lần vào lớp hạ bì so với UVB, chủ yếu ảnh hưởng đến biểu bì. UVA gây đột biến và phá hủy collagen, elastin, proteoglycan và các cấu trúc tế bào da khác. Do đó, tia UVA gây lão hóa da và có thể hình thành hắc tố và UVB gây cháy nắng, ROS, đột biến biểu bì và ung thư da đi kèm. Kem chống nắng khi được thoa đúng cách sẽ ngăn ngừa ban đỏ do tia UV gây ra và đột biến bởi phản ứng dimer hóa Thymine góp phần hình thành ung thư da. Tuy nhiên, kem chống nắng chỉ chặn được 55% các gốc tự do được tạo ra khi tiếp xúc với tia cực tím. Việc lão hóa do ánh nắng gây ra có thể được ngăn chặn bằng cách ngăn ngừa ban đỏ được hình thành do tia cực tím, hạn chế hình thành tế bào bị cháy nắng và tạo ra sự phục hồi collagen. Nhằm tối ưu hóa khả năng chống tia UV, điều quan trọng là sử dụng kem chống nắng kết hợp với chất chống oxy hóa tại chỗ. Cần lưu ý rằng Vitamin C sẽ KHÔNG HẤP THỤ TIA UV, vì độ hấp thu cực đại của L-Ascorbic acid nằm vào khoảng λ=265nm, ngoài vùng phủ sóng so với UVB và UVA, nhưng chắc chắn một điều rằng L-Ascorbic acid có tác dụng chống tia UV bằng một cách gián tiếp khác đó là trung hòa các gốc tự do, trong khi tác dụng này không được nổi bật ở kem chống nắng. Trong điều kiện phòng thí nghiệm, việc sử dụng 10% Vit C tại chỗ cho thấy mức độ giảm ban đỏ do tia UVB gây ra theo thống kê là 52% và sự hình thành các tế bào bị cháy nắng là 40-60% [5].

3. Kết luận

Việc sử dụng kem chống nắng là bước cơ bản và cần thiết trong chu trình chăm sóc da của chúng ta. Tuy nhiên, nó chưa thật sự bảo vệ da một cách toàn diện như chúng ta vẫn nghĩ. Việc kết hợp thêm các chất chống oxy hóa mạnh mẽ trước khi sử dụng kem chống nắng hay ngay trong công thức kem chống nắng sẽ là chìa khóa để giúp cho da hạn chế được tác hại do tia UV gây ra thông qua các cơ chế đã được khoa học chứng minh. Trong đó,  việc sử dụng riêng biệt sản phẩm chứa Vitamin C dạng L-Ascorbic acid nhằm tăng khả năng tăng sinh collagen ở trên da sẽ góp phần tăng sức mạnh bảo vệ của kem chống nắng. 

SẢN PHẨM GỢI Ý 

1. Tinh chất sáng da, chống lão hoá Obagi Clinical Vitamin C + Arbutin Brightening Serum 

2. Tinh chất chống lão hoá, ngừa nếp nhăn Obagi Professional-C Serum với 3 nồng độ cho mọi loại da

3. Kem chống nắng Obagi Sun Shield Broad Spectrum SPF 50

TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1] Latha, M. S., Martis, J., Shobha, V., Shinde, R. S., Bangera, S., Krishnankutty, B., ... & Kumar, B. N. (2013). Sunscreening agents: a review. The Journal of clinical and aesthetic dermatology, 6(1), 16.

[2] Telang, P. S. (2013). Vitamin C in dermatology. Indian dermatology online journal, 4(2), 143.

[3] Wikipedia: [Home Page] Vitamin C: History. [Last Accessed on Aug 11]. Discovery and Sources are Available from: http://en.wikipedia.org/wiki/Vitamin_C .

[4] http://www.thailand-guide.com/networkantioxidants/antioxidantnetwork.htm

[5] Farris PK. Cosmetical Vitamins: Vitamin C. In: Draelos ZD, Dover JS, Alam M, editors. Cosmeceuticals. Procedures in Cosmetic Dermatology. 2nd ed. New York: Saunders Elsevier; 2009. pp. 51–6.

[6] Phillips, C. L., Combs, S. B., & Pinnell, S. R. (1994). Effects of ascorbic acid on proliferation and collagen synthesis in relation to the donor age of human dermal fibroblasts. Journal of investigative dermatology, 103(2), 228-232.