Chăm sóc hàng rào bảo vệ da như thế nào cho làn da khoẻ mạnh?
Mọi mục tiêu trong việc chăm sóc da đều nên dựa trên việc tôn trọng sức khoẻ của làn da để tránh việc lạm dụng quá mức dẫn đến tổn hại nền da. Trong đó, hàng rào bảo vệ tự nhiên của da (skin barrier) là một yếu tố quan trọng bảo vệ làn da trước tác hại từ bên ngoài. Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu về tầm quan trọng và cách chăm sóc hàng rào bảo vệ da để củng cố sức khoẻ làn da khoẻ mạnh.
1. Khái quát về hàng rào bảo vệ da (skin barrier)
Da là cơ quan lớn nhất trên cơ thể (chiếm khoảng 15% trọng lượng toàn bộ cơ thể) và được cấu tạo từ 3 lớp:
Thượng bì/ Biểu bì (Epidermis): nằm ngoài cùng bao phủ bên ngoài cơ thể. Phần ngoài cùng của lớp biểu bì là lớp sừng không thấm nước và có khả năng ngăn chặn hầu hết các vi khuẩn, virus và các chất lạ khác xâm nhập vào trong cơ thể.
Trung bì/ Hạ bì (Dermis): là lớp da thật nằm sâu bên dưới, đồng thời là nền tảng phát triển của nhiều thành phần. Cụ thể, đây là lớp da dày nhất, chứa nhiều collagen và elastin khiến cho da đàn hồi và dẻo dai hơn. Lớp trung bì cũng chứa các dây thần kinh, tuyến mồ hôi, tuyến bã nhờn, nang lông và mạch máu.
Mô dưới da (Subcutaneous Hypodermic) hoặc thường được gọi gộp chung với lớp hạ bì: Là lớp da dưới lớp da thật, có đặc điểm như một lớp mô liên kết giữa lớp da thật với lớp bắp thịt bên trong.
Mỗi lớp da lại gồm nhiều phần thay thế, trong bài viết này, chúng ta tập trung mặt ngoài cùng của biểu bì là lớp sừng hay còn gọi là lớp vỏ corneum (the stratum corneum) - hoạt động như một hàng rào bảo vệ da tự nhiên (skin barrier) và đồng thời cũng là “lá chắn” đầu tiên của cơ thể với các tiếp xúc xâm nhập. Hàng rào bảo vệ da là yếu tố tiên quyết cho một làn da khỏe mạnh.
2. Cơ chế bảo vệ làn da của Skin barrier
Theo Victoria Evans: “Làn da sẽ khỏe mạnh và hoạt động tốt dưới sự bảo vệ của một lớp rào chắn còn-nguyên-vẹn. Trong trường hợp lớp rào chắn bị tổn thương, dẫn đến mất độ ẩm và độ cân bằng pH, sẽ tạo điều kiện cho các vi sinh vật có hại và các chất gây kích ứng xâm nhập vào làn da.” [1].
Quan sát lớp tế bào sừng dưới kính hiển vi, chúng thường được gọi là “gạch” và “vữa” tạo lên hàng rào bảo vệ da. Những “viên gạch” chính là các tế bào sừng trên da được liên kết chặt chẽ với nhau bởi “vữa” là các dạng chất béo gồm: ceramide, cholesterol và acid béo. Lớp này chứa một loại filaggrin - giúp tạo ra các yếu tố giữ ẩm tự nhiên (NMF) trên da.
Hàng rào bảo vệ da cho thấy chức năng lớp sừng là tạo ra hàng rào bảo vệ da (air liquid barrier), hàng rào này dựa vào các protein liên kết chặt chẽ với nhau là rào cản liquid-liquid barrier và hàng rào bảo vệ chính đó là mạng lưới tế bào Langerhans – hàng rào miễn dịch (immune barrier) [2].
Nguồn: Visscher, Marty & Narendran, Vivek. (2014). The Ontogeny of Skin. Advances in wound care. 3. 291-303. 10.1089/wound.2013.0467.
Với cấu tạo như thế, skin barrier giúp bảo vệ làn da khỏi: ô nhiễm; tia cực tím; kích ứng, viêm nhiễm; tình trạng mất nước qua da; thành phần, vi sinh vật gây hại.
3. Triệu chứng và nguyên nhân gây tổn thương Skin barrier
3.1. Triệu chứng
Khi skin barrier bị tổn thương, sự bảo vệ của “tấm khiên chắn” mất đi, những tác nhân môi trường (tia UV, vi khuẩn, ô nhiễm,...) dễ dàng xâm nhập. Nếu làn da có các biểu hiện sau thì có thể skin barrier của da đang tổn thương [3]:
Da khô, có vảy
Ngứa
Vùng da xỉn màu
Mụn
Da nhạy cảm hơn và dễ dẫn đến viêm
Nhiễm trùng da do vi khuẩn, vi rút, nấm
3.2. Nguyên nhân
Các chuyên gia đã ước tính khoảng 75% yếu tố gây lão hóa da đến từ môi trường nhưng gần như không thể liệt kê hết mọi nguồn tiềm ẩn gây suy giảm hàng rào bảo vệ da:
Yếu tố di truyền: làn da dễ mắc một số bệnh như viêm da dị ứng và vẩy nến.
Nội tiết: thay đổi hormone, stress, căng thẳng
Yếu tố môi trường: bức xạ, tia UV; chất tẩy rửa mạnh, xà phòng; hóa chất; tẩy da chết quá nhiều; ô nhiễm;...
Thời tiết: thay đổi thời tiết quá ẩm hoặc quá khô
Hút thuốc
Vậy nên, có thể thấy sự tác động to lớn của môi người hay bất kỳ tác nhân gây căng thẳng nội sinh hay dị nguyên nào khác cũng có khả năng phá vỡ hoặc làm tổn thương hàng rào bảo vệ tự nhiên trên da.
4. Các thành phần phục hồi hàng rào bảo vệ da
Hàng rào bảo vệ da gồm: các tế bào sừng (60%) được liên kết với nhau bằng các lipid (chất béo). Trong lớp lipid chứa: Ceramide ( 40-50%), Cholesterol ( 25-35%) và acid béo ( 10-25%). Nhờ hiểu được cấu trúc này, mặc dù không thể bổ sung lớp tế bào sừng nhưng chúng ta hoàn toàn có thể bổ sung lớp chất béo để củng cố cấu trúc và phục hồi skin barrier. Những hoạt chất thường gặp như ceramides, axit hyaluronic, chiết xuất cam thảo, dimethicone, petrolatum, sáp parafin,.... thường được bổ sung trong các sản phẩm kem dưỡng ẩm được bán dưới dạng mỹ phẩm và trong đơn thuốc [4,5].
4.1. Peptide/Ceramide
Marisa Garshick, MD, FAAD giải thích: "Ceramides là các phân tử béo tạo nên hàng rào bảo vệ da tự nhiên và giúp giữ ẩm. Cụ thể, ceramides đóng vai trò như chất keo giúp giữ các tế bào da lại với nhau." Chính sự toàn vẹn của các thành phần tế bào này quyết định chức năng hàng rào.
Nghiên cứu cho thấy rằng khi bôi tại chỗ, phytoceramides cải thiện đáng kể tốc độ sửa chữa lớp sừng bị tổn thương (lớp da trên cùng).
Nghiên cứu [6] cho thấy rằng các sản phẩm có chứa pseudo-ceramides có thể giúp cải thiện tình trạng khô, ngứa và đóng vảy do hàng rào hoạt động kém. Chất dưỡng ẩm giàu ceramide cũng có thể tăng cường tính toàn vẹn của cấu trúc hàng rào bảo vệ da tự nhiên.
Tương tự Ceramide, cơ chế của Peptide - một amino acid tự nhiên của cơ thể, cũng giúp phục hồi hàng rào bảo vệ da nhờ khả năng giao tiếp tế bào, khả năng điều hòa protein, tăng sinh tế bào, di cư, viêm, hình thành mạch và hắc tố, dẫn đến nhiều quá trình sinh lý có liên quan ví dụ như phòng thủ, miễn dịch cơ thể, stress, trăng trường, cần bằng nội môi và sinh sản [7,8]. Theo bác sĩ da liễu Dr.Dray: peptide là một chất giữ ẩm tốt, nó có thể liên kết với nước và giữ nước đủ ẩm trên da, từ đó duy trì độ tươi mới và cải thiện vẻ ngoài của lỗ chân lông, giảm hình thành rãnh nhăn.
4.2. Acid béo/ Chiết xuất thực vật giàu acid béo và Squalane
Acid béo cũng tương tự như Ceramide - là thành phần có sẵn trên cấu trúc da, vậy nên bổ sung các acid béo mang lại hiệu quả thẩm thấu và cải thiện cao cho skin barrier của làn da.
Các chiết xuất thực vật giàu acid béo cũng thường được sử dụng trong các sản phẩm kem dưỡng giúp củng cố hàng rào bảo vệ da, ngăn mất nước qua da và giữ cho là da đủ ẩm.
Đặc biệt là các loại dầu thực vật [9] luôn được ưu ái nhờ khả năng sửa chữa hàng rào bảo và ngăn mất nước qua da, bên cạnh đó là tác dụng kháng khuẩn, chống viêm và chống oxy hóa.
Squalane là chất béo này được tìm thấy tự nhiên trong bã nhờn trên da, là một chất chống oxy hóa có khả năng giữ cho làn da mềm mại và ngậm nước. Do có cùng nguồn gốc từ axit béo cấu thành lên lớp màng bảo vệ da, bổ sung squalane là cách nhanh nhất để phục hồi lại chức năng của lớp màng mà không làm tắc nghẽn lỗ chân lông, ngay cả với làn da dầu hoặc dễ bị mụn.
4.3. Chất giữ ẩm
Những chất giữ ẩm có khả năng chính là kéo và giữ nước, nổi bật phải kể đến Glycerin và Hyaluronic Acid - 2 thành phần vàng được các sản phẩm phục hồi skin barrier săn đuổi.
Chất giữ ẩm không thể tự chữa lành hàng rào bảo vệ da; tuy nhiên, chúng làm nhiệm vụ thiết yếu là giữ ẩm, trong khi làn da đang hồi phục. Chất giữ ẩm giúp hydrat hóa lớp biểu bì trong khi làn da được che phủ và ngăn mất nước bằng một lớp lipid bên ngoài.
Nói cách khác, sử dụng chất giữ ẩm, sau đó khóa ẩm sẽ giúp đẩy nhanh quá trình sửa chữa bất kỳ hàng rào bảo vệ da nào bị tổn thương. Đặc biệt, Hyaluronic Acid không chỉ giúp duy trì độ ẩm ở cấp độ tế bào, mà còn giúp đẩy nhanh quá trình chữa lành vết thương hoặc tổn thương trên da, mô [10].
4.4. Một số thành phần nổi bật khác (Panthenol / Urea / Kinetin)
Có nhiều vô kể các thành phần giúp phục skin barrier, trong đó một số thành phần đắt giá thường xuất hiện trong các sản phẩm phục hồi chăm sóc da là Panthenol, Urea và Kinetin.
Panthenol [11]: là một chất hóa học được tạo ra từ axit pantothenic , còn được gọi là vitamin B-5. Trong mỹ phẩm bôi ngoài da, Panthenol thường sử dụng như một loại kem dưỡng ẩm với vai trò là chất làm mềm, làm dịu và chống kích ứng, ngăn mất nước qua da và đẩy nhanh quá trình phục hồi tổn thương. Panthenol cũng dùng để điều trị vết côn trùng cắn, vết thương nhỏ, chàm và hăm tã.
Urea [12]: thường có trong các sản phẩm chăm sóc da nhờ khả năng giữ ẩm và tẩy tế bào chết. Theo một số nghiên cứu đã phát hiện ra rằng da khô có thể được điều trị thành công bằng các loại kem có chứa urea. Thành phần này giữ cho làn da của bạn ẩm bằng cách kéo nước từ các lớp sâu hơn của da và không khí giữ chúng trên da, ngăn tình trạng mất nước.
Phức hợp tế bào gốc táo, pro-collagen lipopeptide, creatine và urea đối với các dấu hiệu lão hóa da. Nguồn: Maria Teresa Sanz et al (2015). "Biorevitalizing effect of a novel facial serum containing apple stem cell extract, pro-collagen lipopeptide, creatine, and urea on skin aging signs". Journal of Cosmetic Dermatology.
Kinetin [13,14]: Kinetin là một hợp chất có nguồn gốc thực vật, được sử dụng trong các loại kem bôi ngoài da để kiểm soát các tổn thương và lão hóa trên khuôn mặt. Kinetin đã được chứng minh có khả năng: chống oxy hóa, loại bỏ gốc tự do trong da; bảo vệ chức năng hàng rào bảo vệ da chống lại tác hại do tia UV gây ra; tăng cường độ ẩm cho lớp sừng trên da; tăng cường hiệu ứng hydrat hóa cho các lớp sâu hơn của da. Kem Kinetin ở nồng độ 0,1% đã được chứng minh là cải thiện đáng kể tình trạng da tổng thể, kết cấu da, màu sắc và nếp nhăn khi sử dụng trong khoảng thời gian 12 tuần.
Có thể thấy, hàng rào bảo vệ da đóng một vai trò rất quan trọng trong sức khoẻ làn da. Đây là nền tảng cần được chú trọng trong mọi chu trình dưỡng da và do đó, các hoạt chất giúp hỗ trợ sức khoẻ hàng rào bảo vệ da là không thể thiếu. Bằng việc bổ sung các hoạt chất cần thiết này, làn da sẽ không những khoẻ mạnh hơn trước tác động từ môi trường, mà sẽ dễ dàng đáp ứng trước các liệu pháp điều trị.
SẢN PHẨM GỢI Ý
Obagi Clinical Kinetin+ Hydrating Cream
Nguồn tham khảo
[1]. https://style-republik.com/skin-barrier-lop-mang-tu-nhien-giup-bao-ve-da-bi-lang-quen/
[2]. https://tapchiyhocvietnam.com/hang-rao-bao-ve-da-skin-barrier/
[3]. Del Rosso J, et al. (2016). Understanding the epidermal barrier in healthy and compromised skin: Clinically relevant information for the dermatology practitioner.
[4]. Lodén, Marie. "Effect of Moisturizers On Epidermal Barrier Function." Clinics in Dermatology, vol. 30, no. 3, 2012, pp. 286-96.
[5]. Schwartz, Julia, and Adam J. Friedman. "Exogenous Factors in Skin Barrier Repair." Journal of Drugs in Dermatology : JDD, vol. 15, no. 11, 2016, pp. 1289-1294.
[6]. Mori K, Seki T, Kaizu K, Takagi Y, Miyaki M, Ishizaki C, Katayama I. Efficacy of a moisturizer containing a pseudo-ceramide and a eucalyptus extract for Japanese patients with mild atopic dermatitis in the summer. J Cosmet Dermatol. 2019 Jun;18(3):850-856. doi: 10.1111/jocd.12735. Epub 2018 Aug 6. PMID: 30084152.
[7]. Schagen, S. K. (2017). Topical peptide treatments with effective anti-aging results. Cosmetics, 4(2), 16.
[8]. Gorouhi, F., & Maibach, H. I. (2009). Role of topical peptides in preventing or treating aged skin. International journal of cosmetic science, 31(5), 327-345.
[9]. Lin, T. K., Zhong, L., & Santiago, J. L. (2017). Anti-Inflammatory and Skin Barrier Repair Effects of Topical Application of Some Plant Oils. International journal of molecular sciences, 19(1), 70. https://doi.org/10.3390/ijms19010070
[10]. Papakonstantinou, E., Roth, M., & Karakiulakis, G. (2012). Hyaluronic acid: A key molecule in skin aging. Dermato-endocrinology, 4(3), 253–258. https://doi.org/10.4161/derm.21923
[11]. National Center for Biotechnology Information (2021). PubChem Compound Summary for CID 4678, Panthenol.
[12]. Parker, J., Scharfbillig, R., & Jones, S. (2017). Moisturisers for the treatment of foot xerosis: a systematic review. Journal of foot and ankle research, 10, 9. https://doi.org/10.1186/s13047-017-0190-9
[13]. Wanitphakdeedecha R, Meeprathom W, Manuskiatti W. Efficacy and safety of 0.1% kinetin cream in the treatment of photoaging skin. Indian J Dermatol Venereol Leprol. 2015;81(5):547.
[14]. Campos P, de C, de A, Gaspar L. Efficacy of cosmetic formulations containing dispersion of liposome with magnesium ascorbyl phosphate, alpha-lipoic acid and kinetin. Photochem Photobiol. 2012;88(3):748-752.
